Uszczelki płaskie

By /

Uszczelki płaskie – rodzaje, zastosowanie i normy techniczne

Uszczelki płaskie to podstawowe elementy uszczelniające, które pełnią kluczową rolę w zapewnieniu szczelności układów technicznych. Ich zadaniem jest zapobieganie przeciekom cieczy, gazów, a także ochrona przed zanieczyszczeniami i utratą ciśnienia. Dzięki różnorodności materiałów i łatwości produkcji, uszczelki płaskie są powszechnie stosowane w wielu gałęziach przemysłu – od energetyki i chemii, po motoryzację, hydraulikę i instalacje sanitarne.

Rodzaje uszczelek płaskich

W zależności od materiału wykonania i zastosowania, wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów uszczelek płaskich:

1. Uszczelki gumowe

Wykonywane z różnych rodzajów gumy:

  • NBR (kauczuk nitrylowy) – odporny na oleje, paliwa i smary, szeroko stosowany w przemyśle motoryzacyjnym.

  • EPDM – odporny na działanie ozonu, pary wodnej, promieniowania UV i wielu chemikaliów; wykorzystywany w instalacjach wodnych.

  • Silikon – odporny na wysokie i niskie temperatury, stosowany w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.

2. Uszczelki fibrowe

Wykonane z włóknistych materiałów (fibry) z dodatkiem spoiw. Cechują się odpornością na wodę, oleje i umiarkowane temperatury. Często używane w prostych połączeniach kołnierzowych, szczególnie w hydraulice.

3. Uszczelki metalowe

Wykonane z metali takich jak miedź, stal nierdzewna, stal węglowa lub aluminium. Odporne na wysokie ciśnienia i temperatury. Przykładem są uszczelki spiralne i wielowarstwowe uszczelki metalowo-grafitowe.

4. Uszczelki PTFE (teflonowe)

Odporne chemicznie i termicznie, o bardzo niskim współczynniku tarcia. Idealne do zastosowań w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym i spożywczym.

5. Uszczelki kompozytowe

Łączące zalety różnych materiałów (np. metal + guma, grafit + stal). Zapewniają wysoką odporność na temperaturę, ciśnienie i media agresywne chemicznie.

Zastosowanie uszczelek płaskich

Uszczelki płaskie są wykorzystywane wszędzie tam, gdzie konieczne jest trwałe i niezawodne uszczelnienie połączeń między elementami maszyn, rurociągów czy urządzeń. Główne obszary zastosowań to:

  • Instalacje wodne i kanalizacyjne

  • Instalacje gazowe

  • Systemy grzewcze i chłodnicze

  • Motoryzacja (głowice, układy wydechowe, pompy)

  • Energetyka (kotły, turbiny)

  • Przemysł chemiczny i petrochemiczny

  • Przemysł spożywczy i farmaceutyczny (z użyciem certyfikowanych materiałów np. FDA)

Normy techniczne dotyczące uszczelek płaskich

Aby zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa, trwałości i wymienności, produkcja uszczelek płaskich jest regulowana przez szereg norm krajowych i europejskich.

Polskie Normy (PN)

  • PN-EN 1514-1 – Kołnierze i ich połączenia – Uszczelki do kołnierzy – Część 1: Uszczelki płaskie z materiałów niemetalowych do zastosowań ogólnych.

  • PN-EN 13555 – Uszczelki – Parametry projektowe i metody badań.

  • PN-EN ISO 7483 – Wymiary uszczelek płaskich do kołnierzy rurowych wg norm ISO i EN.

Europejskie i międzynarodowe normy (EN, ISO, DIN)

  • EN 1514 (części 1–6) – obejmuje różne typy uszczelek płaskich do połączeń kołnierzowych zgodnych z EN 1092.

  • EN 12560 – seria norm opisująca wymiary i wymagania dla uszczelek stosowanych w kołnierzach zgodnych z normami ANSI.

  • ISO 7483 – określa standardowe wymiary uszczelek płaskich dla kołnierzy wg ISO.

  • DIN 2690–2697 – niemieckie normy odnoszące się do wymiarów, materiałów i tolerancji uszczelek do kołnierzy stalowych.

Dobór uszczelki płaskiej – na co zwrócić uwagę?

Wybierając odpowiednią uszczelkę, należy uwzględnić:

  • ciśnienie i temperatura pracy układu,

  • rodzaj medium (np. woda, olej, gaz, substancje chemiczne),

  • rodzaj połączenia (np. kołnierzowe, skręcane, stałe),

  • kompatybilność materiału uszczelki z danym środowiskiem pracy,

  • normy obowiązujące dla danego zastosowania.

Tabela porównawcza – właściwości materiałów uszczelek płaskich

Materiał Zakres temp. pracy Odporność chemiczna Odporność na ciśnienie Typowe zastosowania
NBR -30°C do +100°C Dobra (oleje, smary) Średnia Motoryzacja, hydraulika
EPDM -40°C do +130°C Bardzo dobra (woda, para, UV) Średnia Instalacje wodne, AGD
Silikon -60°C do +230°C Dobra Niska/średnia Przemysł spożywczy i farmaceutyczny
PTFE -200°C do +260°C Doskonała Średnia Chemia, farmacja, przemysł ciężki
Metal (stal) Do +800°C Zależna od metalu Bardzo wysoka Energetyka, wysokociśnieniowe układy
Fibria -20°C do +120°C Ograniczona Niska Instalacje wodno-kanalizacyjne

Najczęstsze błędy montażowe uszczelek płaskich – czego unikać

  1. Zbyt mocne dokręcenie śrub
    Może prowadzić do uszkodzenia uszczelki, szczególnie tych z miękkich materiałów jak guma czy PTFE. Zaleca się stosowanie momentów obrotowych zgodnych z zaleceniami producenta lub normą EN 1591-1 (obliczenia wytrzymałości połączeń kołnierzowych).

  2. Brak odpowiedniego przygotowania powierzchni uszczelnianych
    Zabrudzenia, korozja czy nierówności na kołnierzach mogą znacząco zmniejszyć skuteczność uszczelnienia.

  3. Nieprawidłowy dobór materiału uszczelki
    Niewłaściwe dopasowanie materiału do medium (np. stosowanie NBR w kontakcie z silnymi kwasami) prowadzi do szybkiego uszkodzenia uszczelki.

  4. Stosowanie uszczelek wielokrotnie
    Większość uszczelek płaskich (poza niektórymi metalowymi) jest przeznaczona do jednorazowego montażu. Ich ponowne użycie może skutkować nieszczelnością.

  5. Zły wymiar uszczelki
    Nawet minimalne odchylenie od właściwych wymiarów może prowadzić do przecieków, szczególnie przy wyższych ciśnieniach.

Dodatkowe normy i wskazówki praktyczne

  • EN 1591-1 – normy projektowe dla połączeń kołnierzowych z uszczelkami, zalecenia dotyczące obliczeń sił dokręcających.

  • EN ISO 17879 – metody badania integralności uszczelek w warunkach symulujących pracę rzeczywistą.

  • FDA, EC 1935/2004 – dla uszczelek stosowanych w przemyśle spożywczym, wymagane są atesty potwierdzające kontakt z żywnością.

Uszczelki płaskie, mimo swojej prostej konstrukcji, pełnią niezwykle istotną rolę w wielu systemach technicznych. Ich prawidłowy dobór i zgodność z normami technicznymi gwarantują bezpieczeństwo i niezawodność pracy urządzeń. Dzięki różnorodności materiałów i form, możliwe jest dopasowanie uszczelek do praktycznie każdego zastosowania – od domowych instalacji po wysoko wyspecjalizowane układy przemysłowe.

Scroll to Top